Η Κριμαία και το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση

Το μείζον ερώτημα που απασχολεί τις διεθνείς σχέσεις από τις αρχές του 20ού αιώνα για το εάν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών και των εθνών, που οδηγεί σε απόσχιση ή ακόμη και σε ανεξαρτητοποίηση, είναι απόλυτο και υπερισχύει ακόμη και της αρχής του σεβασμού της εδαφικής κυριαρχίας των κρατών και του απαραβίαστου των συνόρων, επανέρχεται δυναμικά με την περίπτωση της Κριμαίας.

Το διεθνές δίκαιο ούτε νομιμοποιεί ούτε απαγορεύει την «απόσχιση» από ένα κράτος, όμως η μονομερής απόσχιση δεν γίνεται αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα. Τουλάχιστον σαν γενική αρχή.

Τα ζητήματα αυτά φαίνονταν να έχουν ρυθμιστεί μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ολα άλλαξαν όμως με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, ενώ στην Ευρώπη ήταν το Κόσοβο που άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου, τον οποίο η Ρωσία δεν δείχνει διατεθειμένη να κρατήσει κλειστό…

Δύο μέτρα και σταθμά
Μετά το Κόσοβο, όπου με την ξένη στρατιωτική παρέμβαση το 1999 και βομβαρδισμό 78 ημερών, το Κόσοβο αποσχίστηκε μονομερώς από τη Σερβία και ανακήρυξε τελικά την ανεξαρτησία του το 2008 (την αναγνωρίζουν 106 κράτη του ΟΗΕ), οι εξελίξεις έδειξαν ότι η διεθνής κοινότητα και οι μεγάλες δυνάμεις έχουν δυο μετρά και δυο σταθμά και οι απαντήσεις τους σε αυτό το μείζον ερώτημα δίνεται κατά περίπτωση αναλόγως σε ποια πλευρά του λόφου στέκονται.

Η Ρωσία που αντιστάθηκε σθεναρά στην ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου για λόγους «αρχής», σήμερα είναι η ίδια που υποστηρίζει το δικαίωμα απόσχισης της Κριμαίας από την Ουκρανία.

Το Κόσοβο αν και αποτελεί περίπτωση μονομερούς και βίαιας απόσχισης από ένα κυρίαρχο κράτος διαφέρει από την περίπτωση της Κριμαίας, καθώς η απόσχιση δεν τροφοδοτήθηκε από γειτονικό κράτος που αποσκοπούσε στην προσάρτηση των εδαφών του και συγχρόνως υπήρχε διαπιστωμένη εκστρατεία παραβίασης των δικαιωμάτων της αλβανικής μειονότητας.

Οι Αμερικανοί δεν υποστήριξαν τον αποσχιστικό αγώνα των Τσετσένων ούτε όμως και των Αμπχάζιων, στήριξαν όμως τα αποσχιστικά κινήματα στο Ανατολικό Τιμόρ και στο Νότιο Σουδάν…

Στο Παλαιστινιακό ή στο Κουρδικό, στην Τρανσνίστρια της Μολδαβίας, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Νταγκεστάν κ.ά. η διεθνής κοινότητα, ΕΕ, ΗΠΑ αλλά και η ίδια η Ρωσία θα δυσκολεύονταν να διατυπώσουν μία ενιαία θέση σαν σύνολο, ενώ ακόμη και ξεχωριστά κάθε μεγάλη δύναμη με δυσκολία θα εξέφραζε ενιαία δική της θέση για αυτά τα προβλήματα.

Η Ισπανία έχει χαρακτηρίσει παράνομο το δημοψήφισμα που οργανώνεται στην Καταλονία τον Νοέμβριο, ενώ στο Κεμπέκ έπειτα από δύο αποτυχημένα δημοψηφίσματα το 1980 και το 1995 οι γαλλόφωνοι αποσχιστές ανακοίνωσαν ότι θα οργανώσουν ένα ακόμη δημοψήφισμα… Στη Σκοτία το δημοψήφισμα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την Κριμαία, δηλώνουν οι Βρετανοί, καθώς η διαδικασία είναι συμφωνημένη, έχει προηγηθεί διαπραγμάτευση 2 ετών, θα υπάρξει διεθνής έλεγχος του δημοψηφίσματος και οι δύο πλευρές έχουν δεσμευθεί ότι θα αποδεχτούν το αποτέλεσμα, όποιο κι αν είναι αυτό.

Αντίλογος
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένας θεωρητικός κυρίως αντίλογος που επισημαίνει ότι δεν θα είχαν δημιουργηθεί οι ΗΠΑ, εάν η Αμερικανική Επανάσταση περίμενε την έγκριση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, και θα είχαν πάντως διαλυθεί εάν στον αμερικανικό εμφύλιο γινόταν σεβαστή η βούληση των Νοτίων να αποσχισθούν από τον Βορρά.

Πολύ πιο χαρακτηριστική περίπτωση επιχείρησης απόσχισης με στρατιωτική παρέμβαση τρίτου μέρους είναι εκείνη της Κύπρου.

Η Τουρκία μονομερώς παρενέβη στρατιωτικά στην Κύπρο, κατέλαβε μέρος του εδάφους ενός ανεξάρτητου κράτους με πρόσχημα την «προστασία» μειονοτικού πληθυσμού και, χωρίς να τολμήσει να προσαρτήσει τη Βόρεια Κύπρο στο τουρκικό κράτος, δημιούργησε το μόρφωμα του ψευδοκράτους, το οποίο δεν αναγνωρίζεται διεθνώς παρά μόνον από την Αγκυρα.

Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπονται κι άλλες συνέπειες μιας άνευ περιορισμών εφαρμογής της αρχής της αυτοδιάθεσης, καθώς κάθε μειονότητα που σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή μπορεί να είναι πλειοψηφία θα διεκδικούσε την απόσχισή της ή ακόμη και την προσχώρησή της σε γειτονικά κράτη με τα οποία θα συνδεόταν με κοινή εθνοτική καταγωγή ή θρησκεία, ανοίγοντας έτσι την πόρτα ενός πραγματικού παγκόσμιου «φρενοκομείου».

ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
ΣΕΡΓΚΕΪ ΛΑΒΡΟΦ

Μπρα ντε φερ με τον Κέρι
Γόνος μιας Ρωσίδας από τη Γεωργία και ενός Αρμένιου, ο 63χρονος Σεργκέι Λαβρόφ ξεκίνησε τη διπλωματική του καριέρα από τη μακρινή… Σρι Λάνκα προτού μετακομίσει στον ΟΗΕ και στη Νέα Υόρκη. Αφού πρώτα πέρασε 10 χρόνια σε αμερικανικό έδαφος ως πρεσβευτής της Ρωσίας στα Ηνωμένα Eθνη, ο Λαβρόφ κάθισε το 2004 στο τιμόνι του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών όπου παραμένει έως σήμερα. Οι κρίσεις στη Συρία πρώτα και στην Ουκρανία εν συνεχεία έμελλε να τον φέρουν στο προσκήνιο και να τον αναδείξουν σε αμετακίνητο υπερασπιστή της σκληρής γραμμής του Κρεμλίνου. Σε πείσμα των πιέσεων, ο Ρώσος ΥΠΕΞ ανέλαβε να μεταδώσει το «ανυποχώρητο» μήνυμα της Μόσχας στη διεθνή κοινότητα και δεν έκανε ούτε στιγμή πίσω.

Τις τελευταίες εβδομάδες είχε μάλιστα σχεδόν καθημερινή συνομιλία με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζον Κέρι. «Ο Σεργκέι Βικτόροβιτς Λαβρόφ επανέλαβε ότι το δημοψήφισμα της Κριμαίας συμμορφώνεται πλήρως με το διεθνές δίκαιο και τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και ότι τα αποτελέσματα θα αποτελέσουν την αφετηρία για τον καθορισμό του μέλλοντος της χερσονήσου», διακήρυξε σε μια από τις τελευταίες του ανακοινώσεις το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Ο Λαβρόφ μάλιστα βγήκε και στην αντεπίθεση καλώντας την Ουάσιγκτον να ασκήσει τις απαραίτητες πιέσεις στο Κίεβο ώστε να μπει φρένο «στην ανεξέλεγκτη βία των υπερεθνικιστικών και ριζοσπαστικών οργανώσεων που τρομοκρατούν τους αντιφρονούντες ρωσόφωνους της Ουκρανίας».

ethnos.gr